Innymi słowy, na ile w świetle omawianych norm prawnych dopuszczalna jest instrumentalizacja systemu zamówień publicznych i czy zakres, w jakim działanie takie nie jest sprzeczne z prawem wpływa na efektywne funkcjonowanie zasady równego traktowania wszystkich uczestników postępowania. Problematyka ta budzi znaczne wątpliwości i odmienne interpretacje, albowiem same przepisy dyrektyw nie zawierają żadnych jasnych i jednoznacznych reguł odnoszących się do tej kwestii.

Realizacja wybranych celów społecznych może następować na różnych etapach przetargu – może wiązać się z treścią kryteriów wyboru lub kwalifikacji, zakaz składania oferty może być jedną z sankcji przewidzianych prawem za popełnienie przestępstwa lub inne naruszenie reguł prawa, albo też może mieć wpływ na kształt warimków przyszłej umowy. Programy związane z instrumentalizacją zamówień publicznych mogą obejmować tylko niektóre grupy podmiotów zamawiających, na przykład tylko organy centralne albo organy samorządu terytorialnego.

Należy na marginesie wspomnieć, iż naruszenia prawa wspól-notowego w związku z instrumentalizacją zamówień publicznych odnoszą się nie tylko do norm zawartych w dyrektywach, ale i do postanowień samego Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Przykładowo w orzeczeniu Commission of the European Communities v. Italian Republic Trybunał orzekł, iż wymóg preferowania przedsiębiorców zarejestrowanych w regionie Włoch, w którym miały być wykonywane roboty publiczne narusza art. 49 TWE, a w orzeczeniu Commission of the European Communities v. Denmark stwierdził, iż wymóg zawarty w specyfikacji i dotyczący zobowiązania wykonawcy do stosowania w możliwie najszerszym zakresie krajowych produktów i siły roboczej stoi w sprzeczności z art. 28, 39 i 49 Traktatu.