Jednym z podstawowych inst7’umentów motywowania ludzi do pracy jest premia. Ona bowiem obok płacy zasadniczej decyduje o postawach przedsiębiorczych zatrudnionych.

Premia – zdaniem Z. Pawlaka – to składnik wynagrodzenia bieżącego przyznawany pracownikowi jako uzupełnienie płacy zasadniczej, a uzależniony od spełnienia określonych kryteriów . W praktyce gospodarczej premie dość często są mylone z nagrodami. Sprawa odróżnienia premii od nagrody była przedmiotem częstych orzeczeń sądowych oraz wyjaśnień i komentarzy. Można tu np. zacytować stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 10.06.1983 r. (sygnatura akt. III PZO 2583 – OSNCP z 1983 r., nr 12, poz. 192): „Jeżeli warunki premiowania są określone w sposób na tyle konkretny, by mogły podlegać kontroli, to świadczenie ma charakter premii. Fakt zaś spełnienia tych warunków jest źródłem praw pracownika do premii. W takim wypadku decyzja w przedmiocie przyznania premii nie zależy od swobodnego uznania podmiotu zatrudniającego, lecz od wypełnienia podlegających kontroli warunków określonych w regulaminie, a dotyczących zarówno prawa do premii, jak i jej wysokości. Natomiast gdy przyznanie premii pozostawione zostało swobodnemu uznaniu podmiotu zatrudniającego (brak sprawdzalnych i możliwych do kontroli kryteriów), świadczenie ma charakter nagrody, choćby nazwane zostało premią” .

Racjonalne premiowanie pracowników w firmie wymaga opracowania odpo-wiedniego regulaminu, który powinien stanowić pewien system. W literaturze przedmiotu można spotkać różne definicje systemu premiowania. Zdaniem T. Kawki system premiowy jest rodzajem płacy ruchomej, której wysokość i częstotliwość przyznawania jest zależna od osiągnięcia przez pracownika efektów pracy zgodnych z przyjętymi kryteriami . Według T. Rostkowskiego, J. Mrzygłoda i M. Rapackiej system premiowy to narzędzie systemu płac dodatkowo nagradzające osiągnięcia i (lub) przekroczenie najistotniejszych z punktu widzenia strategii celów organizacji przez poszczególnych pracowników lub ich grupy, przy czym konieczne jest wcześniejsze zakomunikowanie celu jego wprowadzenia . Natomiast J. Budka podaje, że system premiowania obejmuje: cele (zadania) premiowania, związek między premią a wykonaniem zadania oraz procedury decyzyjne dotyczące planowania zadań, premii i uruchomienia jej wypłaty . Podobną opinię prezentuje M. W. Kopertyńska, sugerując, że przygotowanie rozwiązania premiowego w konkretnych warunkach wymaga ustalenia zadań, za realizację których będzie przysługiwać premia, kryteriów oceny – metod pomiaru efektów pracy (stopnia realizacji zadań lub celów), zasad wiązania wyników ocen z poziomem premii oraz warunków uzyskania premii, tj. wymagań, jakie muszą być spełnione, aby pracownik otrzymał premię .

Przedstawione poglądy oraz własne doświadczenia autora pozwalają stwierdzić, że o powodzeniu systemu premiowania przedstawionego w postaci regulaminu premiowania decydują: o zasady premiowania, podmioty premiowania, o kryteria premiowania.